Hoogeveen – Vandaag mogen we één van onze jongensdromen waarmaken, op bezoek bij de alom bekende vliegtuigbouwer GKN Fokker. Het leek aanvankelijk alsof de wet van Murphy vat kreeg op het interview tussen Arnt Offringa, de directeur van het global technology center, en ons. Gelukkig is uiteindelijk niets minder waar en krijgen we een zeer uitgebreide en zeer enthousiaste rondleiding over het hele terrein van de luchtvaarttechnicus. We hebben zo veel mogen zien dat het onmogelijk is om het allemaal te kunnen delen in dit artikel, maar een poging zullen we wel wagen!
Na aankomst en de gebruikelijke check-in, komt Arnt ons zichtbaar vrolijk ophalen bij de gate, waarna we het terrein oplopen. Allereerst stuiten we op een nagebouwd vliegtuig van de luchtvaartpionier Anthony Fokker, die als pronkstuk in het eerste bloemenperk staat opgesteld. “Het is toch prachtig om te zien dat hier een stuk geschiedenis staat. We worden hier elke keer aan herinnerd dat vooruitgang ook bij ons vandaan mag komen. Misschien het mooiste van dit stuk is dat de studenten van onze interne opleiding het vliegtuig hebben nagebouwd. Dat laat echt de trots zien die eigenlijk iedereen heeft die hier werkzaam is.”
Vezelversterkte thermoplasten
Samen met Arnt, die al vanaf 1985 werkzaam is bij GKN Fokker, bespreken we de rondleiding die hij begeleidt. Eerst naar de vergaderruimte, waar we een meer algemene uitleg kunnen krijgen. Een ferme pas verraadt eigenlijk al de trots die Arnt heeft voor zijn werkplek, en als we in dat eerste pand van de dag aankomen lopen we met een goede kop koffie langzaam langs alles wat er staat. Er staat veel. Van modelvliegtuigen tot volledige vleugels, het is er allemaal aanwezig, zodat de expertise bij GKN Fokker niet onbenoemd kan worden gelaten. Het expertisegebied waar we het vandaag over hebben; vezelversterkte thermoplasten. Dit is een combinatie van lichte vezels en een thermoplastische hars. Deze hars kan meerdere malen gesmolten worden, waardoor innovatieve productiemethoden zoals lassen van composiet materiaal mogelijk worden.
Zo’n 25 jaar geleden startte Fokker Aerostructures met de ontwikkeling van vliegtuigonderdelen met nieuwe materialen. Samen met TenCate en andere partners werd er hard getrokken aan ontwikkelingen met vezelversterkte thermoplasten, en daar plukt GKN Fokker vandaag de dag de vruchten van. Een aantal moderne kisten van gerenommeerde producenten zoals Gulfstream, Dassault en Airbus vliegen al een tijd rond met onderdelen van thermoplast uit Hoogeveen. Wanneer we met Arnt naast een schaalmodel van de Gulfstream G650 staan, benoemt hij een aantal van die onderdelen. “We produceren hier in Hoogeveen bijvoorbeeld het roer en vloeren van dergelijke vliegtuigen, dat kan ik je straks wel even laten zien!” Wanneer we de van origine engineer vragen naar de voordelen van thermoplastics, legt hij ze stuk voor stuk uit met behulp van een gigantisch rechtopstaande staart van een vliegtuig en een roerstuk.
Stuk voor stuk
En dat stuk voor stuk uitleggen met een voorbeeld, dat is prettig als je geen vliegtuigbouwkundige ervaring hebt, en daarin dus een leek bent zoals wij. Arnt begint met het meest logische onderdeel voor een vliegtuig; “door het werken met thermoplasten hebben we ervoor kunnen zorgen dat het vliegtuig lichter wordt, waardoor minder brandstof wordt gebruikt en minder CO2 wordt uitgestoten. Niet alleen door het materiaal dat lichter is, maar ook door het elimineren van 50% van de bouten die er nodig zijn om het product bij elkaar te houden, een ander voordeel is dat thermoplasten onderdelen recyclebaar zijn. Het materiaal past dus heel goed in de transitie naar een duurzame luchtvaart.” Op dat moment en op een aantal andere momenten tijdens de tour wordt dit voordeel nog wel eens aangekaart. Een voorbeeld hiervan is de staart van een helikopter, die 20% lichter is dan een variant van een andere kunststof; “wat leuk is, is dat we deze staart gepresenteerd hadden en dat er een directeur van een Duits museum op ons afkwam om te vragen of ze een exemplaar mochten hebben. Nu staat er daar eentje en is er een frame omheen gebouwd zodat kinderen kunnen ervaren hoe licht de staart is.”
Het beproeven van nieuwe technologie is een voorwaarde om er vertrouwen in te krijgen. Arnt laat een landingsgesteldeur van een Fokker 50 passagiersvliegtuig zien, die er ontwikkeld is met TenCate en andere partners. Hij onthult; “deze heeft drie jaar gevlogen. Voor het vliegen hebben we het onderdeel natuurlijk uitvoerig getest en doorberekend, maar we hebben er ook tijdens de vluchten allerlei meetapparatuur op losgelaten en naderhand gekeken wat het vliegen heeft gedaan met de deur van thermoplast.” En wat heeft het intensieve vliegen met het roer gedaan? Niets. Het onderdeel heeft zich prima staande gehouden; er was geen smetje op te vinden.
Inmiddels worden er tijdens de rondleiding drie verschillende roeren getoond die hier in productie zijn. Eerst zien we de eerste generatie van productielijn, waar er veel nog met de hand producten in matrijzen worden gedaan, en vervolgens zien we de tweede generatie met een automatische lijn om roeren te kunnen maken. Erboven hangt een gigantisch doek van een Dassault Falcon businessjet, waar Arnt grappend naar verwijst met de woorden “dan weten we wat we maken”.
Een tweede voordeel van werken met vezelversterkte thermoplasten is de stijfheid van het eindproduct, en de manier waarop de thermoplasten gelast kunnen worden. Waarom benoemen we dit samen als één voordeel? Nou, door middel van inductielassen en ultrasoon lassen kunnen de thermoplasten zo in elkaar doorlopen, dat het immens stijve materiaal zo goed is als een product dat uit één onderdeel bestaat. “Kijk,” wordt er gezegd terwijl we naar het roer dat al heeft gevlogen kijken, “je ziet nauwelijks dat het uit meerdere stukken bestaat, maar daar zit de laslijn”. Vloeren, roeren en ander onderdelen lijken met het materiaal uit één stuk te bestaan.
De toekomst van vliegen in Hoogeveen
We gaan door naar het volgende terrein van de Hoogeveense vliegtuigbouwer. Dit pand, dat nog gedeeltelijk in aanbouw is, is een van de vier techcentra van GKN Aerospace in de wereld. Binnen deze techcentra wordt er actief gewerkt aan tal van nieuwe en innoverende projecten. We lopen echter eerst door het opleidingscentrum, een plek waar mbo-studenten opgeleid worden om deel te kunnen nemen aan het werkveld bij GKN Fokker. De studenten zijn vier jaar bezig met het leren van allerlei productietechnieken in de luchtvaarttechniek, en naderhand worden ze door het Alfa College gediplomeerd. Na diplomering gaan ze aan de slag bij een van de afdelingen van GKN Fokker in Hoogeveen. “We hebben de mensen hard nodig, en het is geweldig om te zien hoe ze zich bezighouden met de technieken.”
Algoed, we komen bij het techcentrum aan, en bijna het eerste wat we zien is een gigantische gele robotarm die opereert als een soort zwarte plakbanddispenser. In werkelijkheid wordt er hier een grote vleugel op een vorm neergelegd in kleine stukjes. Het is een combinatie van innovatie, spektakel en geeft de toekomst van vliegtuigbouw buiten de gebaande paden weer.
Voorafgaand aan het interview zei Arnt Offringa dat er veel innovaties te zien waren. Na het zien van het techcentrum en alle andere onderdelen van de Hoogeveense vliegtuigbouwer, kunnen we dit alleen maar beamen. We houden met smart de toekomstige ontwikkelingen bij GKN Fokker in de gaten.
